Türk Dünyasında Ayın Gündemi (Aralık 2013)
— Türk dili konuşan halklar ve ülkeler arasında müzikli bir dostluk köprüsü kuran Türkvizyon Şarkı Yarışması Eskişehir’de gerçekleşti. Bu yıl ilki düzenlenen ve finalistlerin 24 ülkeden katılan jüri tarafından değerlendirildiği yarışmada en yüksek puanı Azerbaycan aldı. 12 ülkenin yarıştığı finalde Belarus ikinci, Ukrayna üçüncü olurken, Manevra grubunun temsil ettiği Türkiye altıncı oldu. Törende konuşma yapan Milli Eğitim Bakanı Nabi Avcı; birinci olan Farid Hasonova’ya Altın Anka ödülünü takdim etti.
— Tacikistan’da Kasım ayında yapılan Devlet Başkanı seçimin ardından, halk bu kez de meclis genel seçimi için sandık başına gidecek. 15 Şubat’ta yapılacak seçimlerde; Tacikistan parlamentosunun üst ve alt kanadı olan Milli Meclis ve Oliy Meclisi için milletvekilleri belirlenecek…
— Moldova Cumhurbaşkanı Nicolae Timofti; Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün daveti üzerine Türkiye’yi ziyaret etti… Cumhurbaşkanı Gül ve konuğunun yaptığı görüşmelerde ağırlıklı olarak siyasi ve ekonomik konular ele alındı… İki lider, baş başa ve heyetler arası görüşmelerin ardından, Ankara’da ortak bir basın toplantısı düzenlediler… Bu toplantı öncesinde, iki ülkenin kültür ve turizm bakanlıkları arasında işbirliğine yönelik eylem planı imzalandı.
— Türkmenistan’da 15 Aralık’ta yapılan genel seçimlerin sonuçları açıklandı. Resmi sonuçlara göre, 1991 yılında kurulan Demokrat Parti, 125 koltuklu parlamentoya 47 temsilci gönderdi… İlk defa siyasi arenaya çıkan Sanayiciler ve Girişimciler Partisi ise 14 milletvekili çıkardı. Türkmenistan’ın bağımsızlığını kazandığı 1992’den bu yana ilk defa genel seçimler çok partili olarak yapıldı. Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov’un geçen yıl çıkardığı kararla, iktidar dışında ikinci bir partinin açılmasına izin verilmişti. 15 Aralık seçimlerinde, ilk defa siyasi arenaya çıkan Türkmenistan Sanayici ve Girişimciler Partisi; iktidardaki Türkmenistan Demokrat Partisi ile yarıştı.
— Azerbaycan doğalgazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya iletecek Trans Anadolu Projesi için imzalar atıldı. Başkent Bakü’de gerçekleşen toplantıya Türkiye’yi temsilen Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız katıldı. Şah Denizinden başlayacak boru hattı, Anadolu, Yunanistan ve Arnavutluk’tan geçerek İtalya kıyılarına ulaşacak. Trans Anadolu Projesi için fizibilite çalışmaları 2003 yılında başlamıştı. Projenin 2015’te tamamlanması ilk gaz akışının da 2018 yılında yapılması planlanıyor…
— Kırgızistan hükümeti 2014 yılından itibaren resmi yazışmaların Kırgızca yapılması için karar aldı. Kırgızistan Anayasası’na göre, Kırgızca devlet dili iken Rusça’ya resmi dil statüsü verilmişti. Bakanlık ve diğer devlet dairelerinden gelen açıklama ve yazışmalar Rus dilinde yapılıyordu… Alınan bu kararla, 1 Ocak 2014 tarihinden itibaren ülkedeki resmi yazışmalar Kırgızca yapılacak…
— Bulgaristan’daki 215 yerin Türkçe olan adları değiştiriliyor… Varna Belediye Meclisi, ilçe sınırları içinde bulunan 215 coğrafi alanın Türkçe adlarını Bulgarcaları ile değiştirme kararı aldı… Yer adlarının değiştirilmesine yönelik teklifi; İç Makedon Devrimci Örgütü meclis üyesi Kostadin Kostadinov sunmuştu… Bu teklif, Varna Belediye Meclisi üyelerinin son toplantısında, farklı partilerin meclis üyelerince de onaylandı…
— “Manas”, “Semetey”, “Seytek” destanları Kırgızistan adına UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesine dâhil edildi. Kırgızların Milli Destanı olan Manas; Mani dinini yaşayan Karahitaylar ile Müslüman Karahanlılar arasındaki mücadelede Kırgızların durumunu anlatıyor… “Manas”, “Semetey” ve “Seytek” adlı üç bölümden oluşan destan, canlı ve akıcı diliyle hayranlık uyandıran bir eser…
— Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde 16 kişinin hayatını kaybettiği son çatışmayla ilgili 6 kişi gözaltına alındı… Polisin Kaşgar yakınlarında bir şüpheliyi ararken, bir grup tarafından saldırıya uğradığı öne sürülmüştü… Polisin 14 kişiyi vurarak öldürdüğü bu çatışmada, 2 polis de hayatını kaybetmişti… Yaşanan son olaylardan sonra, bölgede sosyal yaşamın normale döndüğü belirtildi.
— Resmi ziyaret için Pakistan’a giden Başbakan Recep Tayyip Erdoğan; Pakistan Başbakanı Navaz Şerif ile bir araya geldi… Başbakan Erdoğan ile ortak basın açıklaması yapan Navaz Şerif, iki ülke arasındaki serbest ticaret anlaşmasının, üç ay içinde neticelendirileceğini söyledi… Toplantıda, Başbakan Erdoğan ve Pakistan Başbakanı Şerif nezaretinde, Afet Durumlarında Afet Yönetimi Protokolü ve spor alanında işbirliği mutabakat zaptı imzalandı. Pakistan-Türkiye İş Forumu’na da katılan Erdoğan; Türk iş adamlarına Pakistan’a yatırım yapma çağrısında bulundu.
— Rusya’nın başkenti Moskova’da toplanan Avrasya Ekonomik Yüksek Konseyi’nden önemli kararlar çıktı. Rusya, Kazakistan ve Belarus devlet başkanlarının katıldığı toplantıda, Gümrük Birliği’ne katılmak için başvuruda bulunan Ermenistan’ın ”yol haritası” onaylandı… Kırgızistan konusunda ise son aşamaya gelindiği açıklandı… Üç ülke liderinin onayladığı ortak yol haritasına göre, Avrasya Ekonomik Birliği 2015’te faaliyete geçecek.
— Bakü’de yapılan Azerbaycan-Türkiye Yüksek Düzeyli Askeri Diyalog toplantısında, iki ülke arasında askeri teknik alanda işbirliği ve askeri eğitim konuları ele alındı. Türkiye’nin Genelkurmay Başkanlığı Genel Plan ve Prensipler Başkanı Korgeneral Alpaslan Erdoğan başkanlığında temsil edildiği heyette, savunma bakanlığından bürokratlar da yer aldı… İki gün süren toplantı; Türkiye ve Azerbaycan arasında 2007’den beri her yıl düzenli aralıklarla gerçekleştiriliyor.
— Kosova Merkezi Seçim Komisyonu, yerel seçimlerin ikinci tur sonuçlarını açıkladı. Seçimlerin 3 Kasım’da yapılan ilk turunda 13 kentin belediye başkanı belli olurken, 1 Aralık’ta yapılan ikinci turda 24 belediyenin daha yeni başkanı kesinleşti… Buna göre Başkent Priştine’de en yüksek oyu “Kendin Karar Ver” hareketinin adayı Shpend Ahmeti aldı. Prizren Belediyesi’nde ise Başbakan Haşim Taçi’nin liderliğindeki Kosova Demokratik Partisi adayı Ramadan Muja; seçimin kazananını oldu…
— Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahman, yeni hükümetini kurdu. Rahman, yeni kabinesinde birçok değişiklik yaparken, 2006 yılında dışişleri bakanı görevine getirilen Hamrohon Zarif’e görev vermedi. Ülkenin yeni dışişleri bakanı; Tacikistan’ın Birleşmiş Milletler nezdindeki daimi temsilcisi Sirociddin Aslov oldu. 1964 doğumlu Sirociddin Aslov, 2004-2005 yıllarında “dışişleri bakan yardımcısı” görevinde bulunmuştu.
— Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız; Bağdat’ta, Başbakan Nuri el-Maliki’nin enerji işlerinden sorumlu yardımcısı Hüseyin Şehristani ile bir araya geldi. Bu görüşmede varılan sonuca göre; Türkiye, Bağdat’ın onayı olmadan Kuzey Irak’tan petrol ihraç edemeyecek… Görüşmenin ardından Erbil’e geçen Bakan Yıldız; 300 şirketin katıldığı Kürdistan-Irak Petrol ve Gaz Konferansı’na katıldı…
— Türk şirketlerinin Rusya inşaat sektöründeki başarı grafiği hızla yükseliyor… Türkiye ilk kez Sovyet Rusya döneminde, Kızılordu askerlerine lojman yaparak adım attığı bu pazardaki 24. yılını da başarıyla noktalıyor… Türk tarafının derlediği verilere göre, bu yıl hacmi 2 milyar 233 milyon doları bulan 33 yeni proje Türk müteahhitlik şirketleri tarafından inşa ediliyor. 2012 yılında da toplam bedeli 2 milyar 914 milyon doları bulan 69 projeye imza atılmıştı.
— Şangay İşbirliği Örgütü Zirvesi; Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te yapıldı… Zirveye katılan Rusya, Çin, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan başbakanları ortak bildiri imzaladı. Bir sonraki zirve 2014 yılının son çeyreğinde Kazakistan’ın başkenti Astana’da yapılacak… 5 ülkenin katılımıyla 1996 yılında kurulan Şanghay Beşlisi; 2001 yılında Özbekistan’ın da dâhil olmasıyla Şanghay İşbirliği Örgütü olarak adlandırılmıştı. Örgüt ülkeleri, dünya doğalgaz ve petrol kaynaklarının yarısından fazlasına sahip…
— Almanya’da 22 Eylül’de yapılan seçimlerin ardından; Başbakan Merkel ile sosyal demokrat lider Sigmar Gabriel, koalisyon hükümeti kurulması için anlaşmaya vardı. Koalisyon, Almanya’da doğup büyüyen Türk göçmenlere çifte vatandaşlık hakkı tanıyacak. Koalisyon sözleşmesinde, Türkiye’nin Avrupa Birliği üyelik süreci “ucu açık” olarak değerlendiriliyor… Müzakere sürecinin otomatik olarak üyelikle sonuçlanmasının söz konusu olmadığı belirtiliyor.
— Yeni tur görüşmelerin bir türlü başlayamaması; Kıbrıs’taki çözüm umutlarını bir kez daha erteledi… Ekim ayında başlayacağı söylenen temaslar, Rumların yarattığı “ortak metin” krizi nedeniyle gerçekleştirilemiyor… Rum tarafı; görüşmeler öncesi temel ilkeleri belirtecek bir “ortak açıklama” yapılması konusunda ısrar ediyor… Türk tarafının rahatsızlık duyduğu bu ön koşul nedeniyle, müzakerelere başlanamıyor… Bu durumda Kıbrıslı Türk ve Rum özel temsilcilerin, karşılıklı Atina’yı ve Ankara’yı ziyaret etme ihtimali de zayıfladı.
— Stalin tarafından sürülen 24 Ahıska Türkü 69 yıl sonra anavatanları olan Gürcistan Ahıska bölgesini ziyaret etti… Sovyetler Birliği döneminde Orta Asya’nın farklı bölgelerine sürgün edilen Ahıska Türkleri, doğdukları köyleri ziyaret ederek, Gürcü ve Ermeni kökenli eski komşularıyla hasret giderdi. 69 yıl sonra hüznü ve mutluluğu bir arada yaşayan Ahıskalılar, vatan topraklarında anıları ve geçmişleriyle buluştu.
— Türk Savunma Sanayiinin en büyük kuruluşu ASELSAN ile bir Kazak şirketinin ortaklaşa kurduğu elektro optik fabrikası, Milli Savunma Bakanı İsmet Yılmaz’ın da katıldığı törenle açıldı… Yaklaşık 44 milyon dolara mal olan ve 50 kişinin çalıştığı fabrikada Kazakistan Silahlı Kuvvetleri ile bölge ülkelerinin sınır güvenliği ekipmanları üretilecek… Fabrikanın yılda 3 bin gece görüş cihazı, 1.200 termal nişangâh, 3 bin adet de gündüz görüş nişangâhı üretme kapasitesi bulunuyor.
— Tatarların birlikteliğini sağlayarak sorunlarına çözüm üretmeyi amaçlayan Dünya Tatar Kongresi, Tataristan’ın başkenti Kazan’da toplandı. Toplantıya Rusya Federasyonu’nun 52 bölgesinden ve 16 ülkeden yaklaşık 200 kişi katıldı. 2013 yılında yapılan faaliyetlerin anlatıldığı kongrede, öncelikli hedefin Tatar milletinin anadilini koruma ve eğitim olduğu vurgulandı. İlk kez 1992 yılında düzenlenen Dünya Tatar Kongresi, 352 Tatar Milli ve Kültürel Derneği tarafından koordine ediliyor.
— Kazakistan Petrol ve Doğalgaz Bakanlığı’nın açıklamasına göre, Çin merkezli şirketlerin, Kazak petrolündeki payı yüzde 24’e ulaştı… Yıllık 82 milyon ton petrol üretilen ülkede, Çin’in payının önümüzdeki yıllarda azalacağı tahmin ediliyor. 2014 yılında ülkede yaklaşık 83 milyon ton petrolün üretilmesi beklenirken, 2016 yılına doğru ise üretimin 110 milyon tona çıkarılması planlanıyor.
— Ana konusu “Turizm İşbirliği” olarak belirlenen “4. Türk Keneşi Zirvesi” İstanbul’da toplandı… Zirvede Türk Keneşi Üye Ülkeleri arasında turizme yönelik öncelikli konular belirlendi… Ayrıca, 2014 yılında düzenlenecek Türk Keneşi Turizm Bakanları Toplantısında imzalanması planlanan Ortak İşbirliği Protokolü taslağı da görüşüldü. Toplantıda yapılan açıklamaya göre, İpek Yolu güzergâhında bulunan üye ülkelerin tanıtımına yönelik çalışmalar; Türk Keneşi Sekretaryası eşgüdümünde yürütülecek…
— Rusya Federasyonu Enerji Bakanı Anatoliy Yanovskiy, gazetecilere verdiği demeçte, Şanghay İşbirliği Örgütü bünyesinde faaliyet gösterecek bir enerji kulübü kurulacağını bildirdi… Yanovskiy’nin açıklamasına göre, kulübün temel görevi, Şanghay İşbirliği Örgütü Genel Sekreterliği’ne gönderilmek üzere tavsiye kararları almak olacak… Kulübün kurulmasına ilişkin anlaşma belgesi Rusya, Afganistan, Belarus, Kazakistan, Çin, Moğolistan, Hindistan, Tacikistan, Türkiye ve Sri Lanka’nın Enerji Bakan Yardımcıları tarafından imzalandı.
— Hazar Strateji Enstitüsü tarafından düzenlenen 3. Hazar Forumu İstanbul’da gerçekleşti… Çırağan Sarayı’ndaki foruma Avrupa, Türkiye ve Hazar bölgesinden devlet adamları, işadamları, akademisyenler ve sivil tolum temsilcileri katıldı… Forumun açılış konuşmasını yapan Hazar Strateji Enstitüsü Genel Sekreteri Haldun Yavaş, Hazar bölgesinin dünya ekonomisi için önemine değindi… Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı ise, Türkiye’nin Enerji zengini Hazar bölgesi ile enerji ithalatına yılda 300 milyar dolar harcayan Avrupa arasında bir köprü olduğuna dikkat çekti…
— Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü’nün daveti üzerine Ermenistan’a gitti. Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev ile Ermenistan Cumhurbaşkanı Sarkisyan; geçtiğimiz günlerde Dağlık Karabağ sorununun çözümü için Viyana’da bir araya gelmişti… Bu görüşmenin ardından Davutoğlu’nun Erivan’ı ziyaret etmesi, uzlaşı için olumlu bir gelişme olarak yorumlanıyor…
— 1970’lerin sonunda “tek çocuk politikası” uygulayan Çin’de; ikinci çocuğa yasal izin geliyor… Çiftlerden birinin ailenin tek çocuğu olması halinde; ikinci çocuğa imkân tanıyan tasarı ülkede memnulukla karşılandı. Söz konusu adım, özellikle cinsiyet eşitsizliğini gidermesi ve iş gücü piyasasına pozitif etkisi olması bakımından doğru bir karar olarak yorumlandı.
— Türkmenistan’da Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov, 12 Aralık Tarafsızlık Bayramı dolayısıyla 630 mahkûmu serbest bıraktı. Kadir Geceleri, bazı önemli günler ve milli bayramlarda af çıkarılan ülkede; 1999 yılından bu yana 30 binden fazla mahkûmun genel aftan yararlandığı öğrenildi… En son; 27 Ekim Bağımsızlık Bayramı’nda 1002 mahkûm için af yasası çıkmıştı.