Türk Dünyasında Ayın Gündemi (Ekim 2013)
— 150 yıllık hayali gerçeğe döndüren Marmaray’ın açılış töreni; Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve yabancı konuk devlet adamlarının katılımıyla gerçekleşti. Dev projenin açılış törenine Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud, Japonya Başbakanı Shinzo Abe ve Romanya Başbakanı Viktor Ponta ile 8 ülkeden 9 bakan konuk oldu… Cumhuriyet Bayramı’nda resmen açılan dev proje yurt dışında da ilgi uyandırıyor. İngiliz Times gazetesi, Avrupa’yı Asya’ya bağlayan tüneli “Demir İpek Yolu” olarak tanımlıyor…
— Vefatının 10. yılında, Bosna-Hersek’in ilk cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegoviç anısına uluslar arası bir sempozyum düzenlendi… Üsküdar Belediyesi ve İlmi Etüdler Derneğinin organizasyonunda, Aliya İzzetbegoviç’in İslam birliği ideali çevresindeki düşünceleri tartışıldı…
— Amerika Birleşik Devletleri, Manas Havalimanındaki askeri üssünü Romanya’ya taşıyor. Pentagon’un internet sitesinde yer alan bilgiye göre, taşınma Temmuz 2014’te tamamlanacak.
— Müzakerelere bir süredir ara verilen Kıbrıs’ta, görüşmelere canlılık kazandıracak önemli bir adım atıyor. Güney Kıbrıs Rum Kesimi ve Kuzey Kıbrıs Türkiye Cumhuriyeti’nin özel temsilcileri, Yunanistan ve Türkiye’de eş zamanlı ağırlanacak… 10 gün içinde gerçekleşmesi planlanan görüşmeler için; Rum diplomat Ankara’ya, Türk Diplomat Atina’ya gidecek. Anlaşma, karşılıklı ziyaretlerin aynı anda ve aynı düzeyde olması yönünde.
— Türkmenistan’a giden Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz, Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov tarafından Oğuzhan Köşkü’nde kabul edildi. Köşkteki görüşmede Türkmenistan’ın enerji kaynakları, enerji sevkiyatı ve bu alandaki işbirliği masaya yatırıldı… Bakan Yılmaz ziyareti kapsamında “Uluslararası Enerji Güvenliği” Konferansı’na katıldı…
— Tacikistan’da 6 Kasım’da yapılacak cumhurbaşkanı seçimlerinde 6 aday yarışacak. 19 yıldır develetin zirvesinde yer alan İmamali Rahman 4. dönem cumhurbaşkanlığı için resmen aday oldu… Tacik liderin seçimi kazanmasına kesin gözüyle bakılıyor. Rahman’ın en güçlü rakibi olması beklenen, muhalefet parti adayı Aynihal Babanazarova ise gerekli imzaları toplayamadığı için seçime katılamayacak.
— Makedonya’nın başkenti Üsküp’e bağlı Çayır bölgesinde, Türkçe 100 yıl aradan sonra resmi dil olarak kabul edildi. Belediye meclisinin onayladığı kararla, Çayır Belediyesi’nde ve belediye sınırları içindeki eğitim kurumlarında resmi dil olarak Türkçe kullanılacak…
— Ankara’da gerçekleşen TÜRKSOY üyesi ülkelerin Kültür Bakanları Daimi Konseyi”nde, 2014’ün “Toktogul Satılganov Yılı” ilan edilmesi kararı alındı… 2014 yılında Türk dili konuşan ülkelerde büyük Kırgız şairin 150. Doğum günü yaygın şekilde kutlanacak… Şair ve besteci Satılganov, Türk Dünyası’nda yıl boyunca türlü etkinlerle anılacak…
— Azerbaycan’da 9 Ekim’de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimini kazanan İlham Aliyev, üçüncü dönem için görevine resmen başladı. Yeni kabinede Savunma Bakanı Sefer Abiyev ve Sosyal Güvenlik Bakanı Fuzuli Elekberov’un yer alamadığı görüldü. Aliyev, Savunma Bakanlığına General Zakir Hasanov’u atarken, Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na Selim Müslümov’u getirdi…
— Özbekistan ve Kırgızistan’ın, üzerinde bir türlü anlaşamadığı sınırın yaklaşık 371 kilometre uzunluğunda olduğu bildirildi… Uzun süredir aralıklarla yapılan görüşmelere rağmen sınırdaki tartışmalı noktalara bir çözüm bulunamıyor. İki ülke sınırının kesiştiği Fergana Vadisi’nde; ölüm ve yaralanmalarla sonuçlanan gerginlikler yaşanıyor…
— Şanghay İşbirliği Örgütü Hükümet Başkanları Konseyi toplantısı 28-29 Kasım tarihlerinde Taşkent’te gerçekleşecek… Adını ilk toplandığı yer olan Şangay kentinden alan örgütte, Çin, Rusya, Kazakistan, Tacikistan, Kırgızistan ve Özbekistan yer alıyor…
— Günübirlik ziyaret için Kosova’ya giden Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Priştine temaslarının ardından Türklerin yoğun olarak yaşadığı Prizren’e geçti… Erdoğan, Kosova Başbakanı Haşim Taçi ve Arnavutluk Başbakanı Edi Rama’nın eşlik ettiği Prizren ziyaretinde halka seslendi… Sırbistan, Başbakan Erdoğan’ın konuşmasındaki “Türkiye Kosova’dır, Kosova Türkiye’dir” ifadelerini sert bir şekilde kınadı.
— Bulgaristan’da sığınmacı sorunu nedeniyle olağanüstü toplanan hükümet, Türkiye sınırında 30 kilometrelik çelik duvar inşa edilmesine karar verdi… İçişleri Bakanı Tzvetlin Yovçev’un açıklamasına göre çoğunluğunu Suriyelilerin oluşturduğu sığınmacılar, ülkeye Türkiye sınırından giriyor… Avrupa Birliği üyesi olan Bulgaristan, Avrupa Komisyonu’ndan sığınmacılar konusunda ortak bir politika belirlemesini isteyecek.
— Yunanistan Eğitim Bakanlığı, Batı Trakya Türk azınlığının, Türkçe ve Yunanca olmak üzere iki dilli anaokulu açılması yönündeki talebini reddetti. Yunanistan Eğitim Bakanlığı bu talebin, çocukların eşit şartlarda eğitim alma hakkına aykırı olduğunu savunuyor…
— Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç, çeşitli temaslarda bulunmak üzere Bosna Hersek’e gitti… İki açılışa katılan Arınç, Bosna Hersek’in kurucu Cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegoviç’in mezarını ziyaret etti… Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’a, Zenitsa Üniversitesi tarafından hukuk alanında fahri doktora unvanı verildi… Arınç, Bosna Hersek’teki temasları kapsamında, Yeşilay Cemiyetinin Bosna Hersek temsilciliğinin kurulması için protokollerin imzalandığı törene de katıldı.
— Gürcistan’da yapılan cumhurbaşkanlığı seçimini başbakan Bidzina İvanişvili’nin partisinden aday olan Giorgi Margvelaşvili kazandı. 23 adayın yarıştığı seçimde oyların yüzde 62’sini alan Margvelaşvili, bu oy oranıyla en güçlü rakiplerini geride bıraktı.
— Dost ve kardeş ülke Türkmenistan’da bağımsızlığın 22. yıldönümü coşkuyla kutlandı. Türlü etkinliklerle renklenen kutlamalara Türkiye’nin Aşkabat Büyükelçisi Şevki Mütevellioğlu ve Türk işadamları da katıldı. Bağımsızlığının 22. yılını kutlayan Türkmenistan’da 1002 mahkûm bayram dolayısıyla affedildi…
— Kırım Tatar Milli Meclisi, yeni başkanını seçti… 22 yıldır Abdülcemil Kırımoğlu’nun yürüttüğü başkanlık görevini, yardımcısı Refat Çubarov üstlenecek… Çubarov halen Kırım Özerk Cumhuriyeti Meclisi’nde milletvekilliği ve Dünya Kırım Tatar Kongresi başkanlığını yürütüyor.
— Hüseyin Baydemir’in eseri “Özbek Halk Masalları” yayınlandı… Kitapta, 70 olağanüstü masalın Türkiye Türkçesine aktarılmış metinleri ve motif dizini yer alıyor… Alanında en kapsamlı çalışmalardan olan eserde, Özbek Masallarına dair geniş bilgiler yer alıyor.
— Hırvatistan’ın Dubrovnik kentinde, “Avrupa Enerji Güvenliği” temalı foruma katılan Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Bosna Hersek Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Zlatko Lagumciya ile görüştü… Dubrovnik’ten Karadağ’a geçen Bakan, Budva kentinde Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı İgor Lukşiç ile bir araya geldi… Davutoğlu’nun üç gün süren Balkan ziyaretinin son durağı ise Arnavutluk oldu… Davutoğlu Başkent Tiran’da Başbakanı Edi Rama ve Cumhurbaşkanı Buyar Nişani ile görüşmeler yaptı…
— Çeşitli temaslarda bulunmak üzere Sırbistan’a giden Başbakan Yardımcısı Bekir Bozdağ, Sultan 2. Beyazıt tarafından yaptırılan Ram kalesini ziyaret etti. Bozdağ, 1492 yılında inşa edilmiş yapının TİKA tarafından aslına uygun olarak restore edileceğini söyledi. Başbakan Yardımcısı Bekir Bozdağ, Sancak bölgesindeki Yeni Pazar kentinde, TİKA tarafından yaptırılan okulun açılışını da yaptı… Açılış töreninde konuşan Bozdağ, Sırbistan’da benzer yatırımların daha fazla yapılması için Sancaklılara “bir ve birlik olmaları” tavsiyesinde bulundu…
— 18 Mayıs 1944 Kırım Tatar sürgününü konu alan ilk Kırım Tatar filmi “Haytarma”; 50. Uluslararası Altın Portakal Film Festivali kapsamında gösterime girdi. Yaklaşık 400 bin Kırım Tatarı’nın Stalin tarafından sürgün edilişini beyaz perdeye taşıyan filmde, sürgünü yaşamış Kırımlılar da rol alıyor.
— İlki 2008, ikincisi 2010 yılında Köstence’de düzenlenen “Tatarların Tarihi Mirası Konferansı” serisinin üçüncüsü Eskişehir’de yapılıyor. 2013 Eskişehir Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı ile Osmangazi Üniversitesi tarafından organize edilen toplantıya 11 ülkeden katılım var. 65 tebliğin sunulacağı bu üç günlük konferans, Profesör Doktor Kemal Karpat’ın konuşmasıyla sona erdi…
— Çin’de düzenlenen “Turkuaz Türk Kültürü ve Yemekleri Festivali” renkli görüntülere sahne oldu… 2013 Türk Kültür Yılı etkinlikleri kapsamında Şangay eyaletinde gerçekleştirilen festivalde, Çinlilere Türk gelenekleri ve yemekleri tanıtıldı. 8 Ekim’de sona eren etkinlikte; hediyelik eşya ve 3 boyutlu şehir tanıtım stantları büyük ilgi gördü…
— Rusya Federal Göç Bürosu’nun açıkladığı rakama göre Rusya’da beş milyondan fazla Türkistan kökenli göçmen yaşıyor. Bu göçmenler arasında en kalabalık nüfusu 2 milyon 735 bin kişiyle Özbekler oluşturuyor… 1 milyon 200 bin kişiyle en kalabalık ikinci nüfus olan Tacikleri; Kırgız, Kazak ve Türkmen vatandaşları izliyor… Yaklaşık beş milyon göçmen nüfusun dört milyonu erkek, çoğunluğu ise 18-29 yaşları arasında…
— Başkurdistan Millî Günü, 9 Ekim’de Topkapı Türk Dünyası Kültür Evleri’nde özel bir programla kutlandı. Başkurdistan Cumhuriyeti Millî Günü münasebetiyle, ünlü Türkolog- Tarihçi Profesör Doktor Zeki Velidi Togan’ı anma toplantısı düzenlendi. Toplantının ardından, Başkurdistan Kültür Evi’ndeki yenilenen sergi ziyarete açıldı.
— Azerbaycan’da yapılan cumhurbaşkanlığı seçimini, resmi olmayan ilk sonuçlara göre, yüzde 84,68 oyla bir kez daha İlham Aliyev kazandı… Cumhurbaşkanı Gül ve Başbakan Erdoğan; Aliyev’i telefonla arayarak, tebrik ve başarı dileklerini ilettiler… İktidardaki Yeni Azerbaycan Partisi üye ve sempatizanı yüzlerce Azerbaycanlı da, parti genel merkezi önünde sevinç gösterisi yaptı.
— Kırgız yazar Turdubek Şeyşekanov’un, “Göldeki İsyan 1916: Çarlık Mezalimine Karşı Soylu Direniş Hareketi” Türkçeye tercüme edildi. 1916 yılında Isık Göl vadisinde gerçekleşen isyan, Kırgız halkının sömürgeci güçlere karşı girişmiş olduğu en önemli kurtuluş hareketlerinden biri… Bu isyanı tüm yönleriyle okura yansıtan eser, Türk Dünyasının ve Kırgız Türklerinin yakın tarihine ışık tutan bir kaynak niteliğinde…
— Türk Siyaseti’nin önemli isimlerinden Namık Kemal Zeybek’in “Türk Dünyası Deyince – Türkiye’nin Orta Asya’daki İlk Adımları” adlı kitabı yayınlandı… Zeybek, kitabında Azerbaycan, Özbekistan, Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan, Türkmenistan gibi ülkelerdeki temaslarını, izlenimlerini ve anılarını anlatıyor.
— Türkiye’ye resmî bir ziyaret gerçekleştiren Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç ve Başbakan Erdoğan ortak basın toplantısı düzenledi… Başbakan Erdoğan, baş başa ve heyetler arası görüşmelerin ardından Türkiye-Ukrayna Yüksek Düzeyli Stratejik Konseyinin 3. Toplantısı’nın yapıldığını bildirdi… Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ise, Çankaya Köşkü’nde törenle karşıladığı Yanukoviç’le baş başa görüştü.
— Cumhurbaşkanı Gül, resmi davetlisi olarak Türkiye’de bulunan Hindistan Cumhurbaşkanı Pranab Mukherjee ile Çankaya Köşkü’nde bir araya geldi. Baş başa ve heyetler arası görüşmelerin ardından, iki ülke arasında ekonomik, sosyal ve kültürel olmak üzere 11 alanda işbirliği anlaşması yapıldı. TRT ile Hindistan Devlet Televizyonu Arasında İşbirliği Protokolüne, Türkiye adına TRT Genel Müdürü İbrahim Şahin imza attı…
— “8. Milletlerarası Türkoloji Kongresi” İstanbul Üniversitesi Kongre- Kültür merkezinde gerçekleştirildi… Kongreye 150’si yurt dışından olmak üzere 310 bilim adamı katıldı… 5 gün süren kongrede Türk Dili, Türk Edebiyatı, Türk Tarihi, Türk Sanatı ve Türk Musikisi alanlarında bildiriler sunuldu… Türkologların buluşmasında, Türkoloji’nin ve Türk kültürünün en temel meseleleri tartışılarak, sorunların tespit ve çözümüne yönelik öneriler getirildi.
— TÜRKSOY kısa adıyla bilinen Uluslararası Türk Kültür Teşkilatı, kuruluşunun 20. Yılını çeşitli etkinliklerle kutluyor. Paris’te bulunan UNESCO genel merkezi, bu kapsamda gerçekleştirilen bir etkinliğe ev sahipliği yaptı… UNESCO Genel Merkezi’nde, TÜRKSOY’un son 20 yılını konu alan bir fotoğraf sergisi de açıldı… TÜRKSOY Daimi Konseyi ise 20. yıl kutlamaları çerçevesinde Ankara’da toplandı. Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik’in koordinatörlüğünü yaptığı toplantıda teşkilatın hizmetlerine dikkat çekildi… Konsey üyeleri daha sonra Bakan Çelik’in başkanlığında, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından kabul edildi.
— Azerbaycan halkı, 9 Ekim’de başkanlık seçimleri için sandığa gidecek… Azerbaycan Merkezi Seçim Komisyonu, resmi kaydı alınan aday sayısının 21 olduğunu açıkladı… Adayların imza toplama kampanyası önümüzdeki günlerde tamamlanacak… Bir adayın seçime katılabilmesi için 40 bin imza gerekiyor…
— Tacikistan Parlamentosu, ülkedeki Rus askerî üssüne verilen iznin 2042 yılına kadar uzatılmasına dair anlaşmayı onayladı. Söz konusu anlaşma geçtiğimiz yıl Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Tacik mevkidaşı İmamali Rahman arasında imzalanmıştı. Parlamentonun bu onayı ile Rusya, Tacik topraklarındaki askerî varlığını uzun süreliğine garanti altına almış oldu. Anlaşma gereği Rusya, Tacikistan ordusunun altyapısının güçlendirilmesi için teknik yardım yapacak…
— Tacikistan’daki muhalif partiler, 6 Kasım’da yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerine tek adayla girme konusunda anlaştı… İslam Kalkınma Hareketi ile Sosyal Demokratların ortak adayı; ‘Perspektif Artı’ adlı sivil toplum örgütünün başkanı Oynihol Bobonazarova… Muhalefetin belirlediği bu isim Tacikistan’ın ilk kadın başkan adayı olarak tarihe geçecek. Devlet Başkanı İmamali Rahman’ınsa, üyesi olduğu Tacikistan Halk Demokrat Partisinden aday gösterileceği tahmin ediliyor…
— Gürcistan, bağımsızlık ilanını ardından yapılacak 6. seçimlere rekor sayıda Cumhurbaşkanı adayıyla gidiyor… Aday kayıt sürecinin iki aşamalı olduğu Gürcistan’da, 23 aday cumhurbaşkanlığı için yarışacak… Analistler, asıl mücadelenin seçimlere bizzat katılmayan başbakan İvanişli ile Cumhurbaşkanı Saakaşvili’nin adayları arasında yaşanacağını öngörüyor…
— Azerbaycan ve Türkiye liderliğinde imzalanan Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi ile Trans Adriyatik Boru Hattı Projesi New York’ta düzenlenen Hazar Forumu’nda masaya yatırıldı… Foruma Türkiye’nin yanı sıra Balkan ve Kafkas ülkelerinin dışişleri bakanları katıldı… Zirve niteliğindeki forumda Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi’nin Güney Gaz Koridoru için önemi sıkça vurgulandı…
— Türkiye ile Kosova arasında Serbest Ticaret Anlaşması imzalandı. İmza töreni, Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan ve Kosova Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı -Ticaret ve Sanayi Bakanı Mimoza Kusari Lila’nın katılımıyla gerçekleştirildi. İki ülke arasında ihracat ve ithalatını artırmak için anlaşma sağlandığını belirten Bakan Çağlayan, Türk işadamlarını Kosova’da yatırım yapmaya çağırdı…
— Türk edebiyatı ve kültürüyle ilgili çalışmalarıyla tanınan Doktor Müjgan Cumbur, 87 yaşında vefat etti… Cumbur’un naaşı Hacı Bayram Veli Camii’nde kılınan cenaze namazının ardından, Cebeci Asri mezarlığında toprağa verildi… Müjgan Cumbur’un Türk edebiyatı ve kültürüne ışık tutan çok sayıda yazılı eserde imzası var…
— Çeşitli temaslarda bulunmak için Azerbaycan’a giden TRT Genel Müdürü İbrahim Şahin’e, Türk Dünyası Üstün Hizmet Ödülü verildi. Azerbaycan Atatürk Merkezi’nde düzenlenen ödül törenine, Türkiye’nin Bakü Büyükelçisi Alper Coşkun, büyükelçilik müşavirleri, Azerbaycanlı milletvekili ve basın temsilcileri katıldı.
— Kısa adı TÜRKPA olan Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenterler Asamblesi’nin Genel Sekreteri değişti. TÜRKPA Genel Sekreterliği görevine, Kazakistan Senatosu İdaresi Başkan Yardımcısı Jandos Asanov getirildi. Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in girişimiyle, 2008 yılında İstanbul’da kurulan TÜRKPA’nın merkez ofisi Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de bulunuyor.
— Azerbaycan’ın Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Dönem Başkanlığı 1 Ekim 2013 tarihi itibarıyla başladı. Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı Basın Sözcüsü Elman Abdullayev, Ermenistan – Azerbaycan çatışması ve Yukarı Karabağ sorunu ön planda tutacaklarını belirtti. Azerbaycan, güvenlik konseyi dönem başkanlığı süresince uluslararası kamuoyunun gündeminde bulunan Suriye konusuna da öncelik verecek…
— İslam İşbirliği Teşkilatı Genel Sekreteri Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile işbirliği anlaşması imzaladı. İmza töreni Rusya Dışişleri Bakanlığı resmi rezidansında yapıldı… İhsanoğlu’na “Uluslararası İşbirliğine Katkılarından Dolayı” madalya ve takdir beratı verildi.